UMI  Hugo Fischer, Suissa.
Discurso al 2de Congresso International de Interlingua.
Basel, Suissa, 1957.

Nota redactional: Le variantes personal de interlingua preferite de Hugo Fischer ha essite mantenite in iste documento que es un copia de su manuscripto original.

Allocution pronunciate per Dr. Hugo Fischer, Escholzmatt, in le Universitate de Basel, le 7 de Augusto 1957 in occasion del 2-de Congresso International de Interlingua.

Senioras, Seniores ,

Quando in fin del seculo passate e in le prime decennie de nostre seculo Esperanto habeva tante real successo, il semblava que iste lingua serea realmente le lingua universal. Esperanto se trovava mesmo in periodicos medical – comprensibile notabene a Esperantistas solmente. – Ma hic, le scientistas vidente textos scientific in Esperanto, lor reaction era quasi unanime: Esperanto NO!

Professor Lorenz del scola polytecnic de Zürich justifica iste categoric refusa del scientia in un phrase classic: "Nunquam le scientia acceptarà un lingua international que destrue le internationalitate jam existente del vocabulario scientific. .. De isto resulta que le lingua international del futuro haberà un character plutosto romanic, nam le lingua international ancora vivente per e pro le scientia es justo le latino". Con iste judicio Esperanto e anque Ido era condemnate.

Plus tarde, quando le Societate del Nationes se occupava del question del linguas, veniva Occidental, – noninate hodie Interlingue. Le parolas international, que forma le base de Interlingue como de Interlingua, non son deformate. Malgrado un certe schematismo Interlingue es satis natural e international pro esser comprensibile a personas cultivate, qui crede audir un dialecto mediterranee.

Si jam nos parla de Interlingue, Senioras e Seniores, io preca vos, per favor, permitter me, racontar de mi experientias personal. Il non se tracta exactenente de scientia, ma demonstra possibilitates interessante pro le scientistas.

Il era in 1954 (mille nove centos cinquanta-quatro). Io acceptava un posto de medico de nave e io era quasi duo menses in America latin. Cognoscente pochissimo le linguas espaniol e portugese, justo sufficiente pro comprender un poco, io sempre parlava Interlingue. Nam in ille tempore io sapeva de Interlingua non multo plus que le nomine. Interim io lo ha studiate e senti me competente a declarar, que toto lo que io va dicer de Occidental serea ver, in plus alte mesura, parlante Interlingua in su moderne formas.

Io era dunque in Brasil, Uruguay e Argentina e parlava le lingua del parolas international. Nullo cognosceva mi lingua, necuno habeva audite su nomine. Ma practicamente omnes me comprendeva. Medicos, con le quales io habeva contactos professional, in le portos, in hospitales, ma anque le populo in le strata. Omnes comprendeva mi lingua, tanto ben in Brasil, ubi on parla portugese, que in paises de lingua espaniol. Continuemente dunque io faceva le vivente demonstration del miraculo interlinguistic moderne e io habeva omne portas aperte.

Interlingua es dunque un grande auxilio practic. Non solmente permitte viagiar solo in paises latin. A me dava le possibilitate de interessante conversationes e discussiones con doctores e professores anque de altere facultates.

Ora es permittite le question: Como veni que un cosa tanto excellente e tanto natural que le lingua del parolas international debe expectar, non es introducite subito quam lingua official international, al meno in le mundo del scientia?

Hic – parlante de victoria e de insuccesso, permitte me per favor, Senioras e Seniores, vider un poco como cosas passa, como veni progressos in altere scientias practic. Le historia del medicina monstra nos frappante parallelos.

Multe discopertas importantissime non ha lor initio in le universitates e clinicas. Le effecto diuretic del folios de digital es trovate per unasimple herborista anglese. Le cosa dura annos ante venir finalmente al cognoscentia de un professor medico que publicava lo. Nunc solmente certe academicos competente se mitteva a studiar e perfectionar le therapia hodie classic del morbos del corde. – Certemente vos cognosce le historia ulterior? Le labores era coronate per prof. Cloetta Zürich, qui, de un extracto del folieo isolava le substantia active injectabile – progresso revolutionari in ille tempore, realisate in le fabricas de Hoffmann-La Roche hic in Basel.

Un disveloppamento analoge es racontate in re vaccination antivarioloic, ubi paisanos, vaccheros, simple pastores observava un effecto immunisante del variola del vaccas contra le grave morbo human correspondente. Le facto venite finalmente al cognoscentia del scientistas, le mecanismo del vaccination primitive – de ubi le nomine – poteva esser studiate e modos plus practic esser trovate, evitante anque le risco de contamination de altere maladias.

Il es evidente: Multe vices diverse circumstantias favorabile debe coincider pro permitter eventos importante. In certe casos le progresso non es possibile sin tal coincidentias, que on pote considerar como accidental e arbitrari , o – si vos vole – como providential. Il es clar, que le observation del vaccination natural per alicun paisanos non suffice, que le uso mesmo regular del folios de digital per un herborista non basta. Ma in felice circumstantias le scientia official accepta favorabilemente iste observatio nes e practicas e nunc solmente pote venir le progresso al beneficio de tote le humanitate.

Equalmente le experientias del protagonistas interlinguistic era necesse pro preparar le terreno al scientia academic official, que non facilemente se occupa de "utopias". Post ille labores preliminar solmente e per fatal coincidentias il deveniva possibile attirar le interesse del philologos e linguistas celebre e era disponibile le milliones pro le necesse investigationes e pro le organisation de – si on pote dicer – plebiscitos in le mundo del probabile usatores del lingua a perfectionar. Per coincidentias equalmente in un momento critic de IALA le direction veniva in le manos de uno clarvidente con eminente senso practic.

Senioras, Seniores, Sr. Schild ha presentate a vos le historia de IALA, del International Association pro Lingua Auxiliar. Ille ha explicate como IALA laborava e presentava differente variantes, e que le resultato del suffragios demonstrava le quasi general preferentia de formas natural. Talmente Interlingua de IALA es devenite LE LINGUA INTERNATIONAL NATURAL. Con su principio de formas collateral Interlingua de IALA es fundamentalmente nove in le mundo interlinguistic: Interlingua es un LINGUA RIC, ELASTIC e MODULABILE.

Pro su qualitates Interlingua, desde su apparition, era benvenite in le circulos del scientia international. Interlingua era e es considerate como un cosa interessante, como un PRODUCTO SCIENTIFIC, como un LINGUA NATURAL E VIVENTE. Pro su naturalitate international comprensibile immediatemente a omne medico – Interlingua es usate largemente in litteratura scientific international, passo decisive del victoria.

Senioras e Seniores, io non debe enumerar vos factos que le demonstration vivente porta a vostre oculos. In nostre exposition vos non vide propaganda, ma le real servicios que Interlingua jam hodie rende al scientias international.

In poc annos Interlingua es devenite un preciose instrumento in medicina international e in scientia natural. Con real optimismo on pote previder su ulterior progresso.

II resta a sperar solmente, que nostre excellente instrumento de intercomprension trovara populos – e governamentos – que vole comprender se. E que assi Interlingua poterà devenir realmente anque INSTRUMENTO e ELEMENTO de PACE.