UMI  Thomas Breinstrup.

Discurso al 15e Conferentia International de Interlingua.
Gdańsk, Polonia, dominica le 29 de julio 2001, 13:45 horas.

Iste carta blau es historic. Reguarda lo ben. Illo forsan ha 55 (cinquanta-cinque) annos de etate. Illo es un del cartas original usate per le International Auxiliary Language Association (le IALA) pro colliger le parolas de interlingua.

PENSAR — PENSABILE — PENSATOR — PENSAMENTO — PENSATIVE. Assi alcuno ha scribite sur le carta numero 260 (duo centos e sexanta) per machina a scriber. Iste carta esseva parte del cartotheca linguistic de IALA.

Isto es le original. Illo contine un nota scribite per le mano de André Martinet — e nos es in le situation felice de haber inter nos le sposa de André Martinet, Jeanette, qui pote confirmar que le carta es original.

Iste carta esseva inter le multitude de materiales e papiros e libros que io hereditava de H.P. Frodelund, le ancian redactor del magazin Currero. Frodelund moriva ante cinque annos.

Le carta esseva in uso, con milles de altere cartas, in le officios del IALA al adresse 420 (quatro centos e vinti) Lexington Avenue in New York. Le officios consisteva de tres locales. Tote le labor esseva pagate per Alice V. Morris, un mecenas american del familia ric Vanderbilt. Alice V. Morris fundava in 1924 le organisation IALA pro explorar le question de un international lingua auxiliar e pro trovar un solution — i.e. presentar le international lingua auxiliar.

In julio 1946 (mille novem centos quaranta-sex) le professor al universitate Sorbonne in Paris, André Martinet, esseva prendite a New York pro ducer le recerca interlinguistic presso IALA. In le equipa il habeva 12~15 linguistas e philologos. E il esseva sub le gerentia de Martinet que le sondages occurreva que fixava le version final del apparentia del nove lingua.

Martinet ha summarisate le labor del IALA assi:

"Nostre scopo non es 'producer' un nove lingua international ma de presentar le vocabulario international standardisate in su forma le plus general con solmente tal complementos de parolas que es supportate per linguas natural. Nos crede que iste lingua auxiliar essera un lingua cuje uso passive (lectura e ascoltamento) non debe demandar ulle apprension in avantia quanto a usatores educate del linguas europee in ulle parte del mundo."

Le resultato nos cognosce. In januario 1951 (mille novem centos cinquanta-un), ante 50 (cinquanta) annos, appareva le primissime obra in interlingua, le "Interlingua—English Dictionary".

Quatro modellos de interlingua habeva essite presentate pro le centos de personas in tote le mundo qui collaborava con le IALA. Le preferentia del majoritate — e del director final de IALA, Alexander Gode-von Aesch — esseva le version que vos ascolta in iste minuta, quando io parla interlingua.

Le labor del IALA durava 27 (vinti-septe) annos e esseva le examinationes le plus comprehensive que ulle organisation jammais habeva facite in iste dominio.

Le centro de recercas esseva placiate al Universitate de Liverpool in Grande Britannia usque al comenciamento del Secunde Guerra Mundial. Alora tote le material debeva esser transferite al Statos Unite, al locales in Lexington Avenue, ubi on continuava laborar.

Durante le 24 (vinti-quatro) annos de labor, un longe serie de fundationes e institutiones recognoscite supportava interlingua. Alcunos pagava moneta pro le labor, alteres appunctava personas pro le gerentia del IALA o le gruppos que exequeva partes del labores. Inter le nomines cognoscite que supportava IALA, on pote mentionar Rockefeller Foundation, Carnegie Corporation, IBM Corp., New York University, Columbia University, American Telephone & Telegraph Company, New York Times, International Chamber of Commerce, Woman's Council for the League of Nations, e Rotary International.

Io ha laborate intensivemente con le historia de interlingua durante le passate anno. E io debe dicer que iste periodo del historia de interlingua de facto non es multo ben documentate — ancora. Pro isto io vole utilisar le occasion pro incoragiar vos omnes a adjutar nos. Nos besonia urgentemente materiales original e historic que describe specialmente iste periodo durante le labor de IALA. Si alcuno inter vos ha ancian litteras, documentos, quadernos etc., per favor, contacta me post iste discurso.

Le labor de IALA non solmente tractava de interlingua. Isto esseva durante le annos plus tarde. IALA comenciava per un enorme labor scientific de examinar methodos de como apprender le melio linguas estranier. Multissime examinationes e tests practic esseva facite, e plure reportos appareva.

Un altere parte esseva le registration del vocabulario international. Isto comenciava anque tosto in le processo. E varie publicationes con iste parolas continua hodie esser classicos a causa del seriositate scientific, per le qual illos esseva elaborate.

Le parola "interlingua" esseva mentionate pro le prime vice in 1947 (mille novem centos quaranta-septe). Isto occurreva in le grande jornal parisian Le Figaro. Robert Bruyez publicava un interview con un del collaboratores francese del IALA, professor Jean Paul Vinay, qui plus tarde deveniva professor in linguistica al Universitate de Montréal in Canada. Le articulo ha le rubrica "L'interlingua' sera-t-elle demain la langue officielle de tous le peuples?" — isto es: Interlingua, essera illo deman le lingua official de tote le populos?

Plus vital que jammais antea

Interlingua ha ora 50 (cinquanta) annos e es plus vital, plus forte e plus preste a entrar in le futuro que jammais antea. Si linguas malevolente clama lo opposite, illos simplemente es invidiose — o ignorante.

Durante le prime multe annos post le publication de interlingua in 1951, tote fortias promotional esseva ponite in facer interlingua entrar al scena scientific. Primo le IALA e pois le Division de Interlingua del Science Service in New York effectuava un labor sin equal per livrar traductiones de summarios scientific e medical a numerose magazines professional. Interlingua habeva ab initio trovate su niche. Congressos scientific publicava invitationes e summarios in interlingua pro adjutar le grande publico, e de maio 1952 (mille novem centos cinquanta-duo) appareva cata mense durante 28 (vinti-octo) annos le magazin specialisate "Spectroscopia Molecular" sub le redaction del americano Forrest F. Cleveland, totalmente in interlingua.

Curiosemente, quando on cerca in encyclopedias hodie, illos continua notar le uso de interlingua in le dominio scientific como su optime qualitate.

Organisation mundial

Parallelmente surgeva le besonio de un organisation promotional mundial de interlingua. Al prime congresso de interlingua in Tours, Francia, in julio 1955 — precisemente heri ante 46 (quaranta-sex) annos — esseva fundate le Union Mundial pro Interlingua (UMI). Le UMI esseva un organisation modeste, ma illo comenciava appunctar representantes national, e gratias al labor dur e intense de iste pioneros le nomine "interlingua" tosto deveniva sempre plus cognoscite.

Le UMI esseva reorganisate in 1970 (mille novem centos septanta), e si tarde como in 1992 (mille novem centos novanta-duo) — ante novem annos — le statutos esseva cambiate pro reflecter le organisation moderne e efficace. Sub le presidentia de Leland B. Yeager (SUA) e con Piet Cleij (Nederland) como secretario general, le UMI ha ganiate terreno. Durante le recente annos un serie de nove organisationes national ha essite establite. Anque le fusion del private Heraldo de Interlingua con le magazin official del UMI, Currero, in Panorama in januario 1988 (mille novem centos octanta-octo) ha ponite le foco al labor de diffunder interlingua e al mesme tempore livrate multitudes de materiales in interlingua mesme.

Durante que le magazines in interlingua sempre ha essite le ligamine inter usatores e promotores de interlingua in tote le mundo, Internet ha durante le passate sex~septe annos prendite iste rolo. Primo, le contactos velocissime per posta electronic significava que on non plus debeva attender septimanas, si non menses, pro corresponder. Plus tarde, circa 1996 (mille novem centos novanta-sex), le prime pagina domestic pro interlingua appareva in Internet, gratias a Paolo Castellina, presidente del Union Interlingua de Helvetia. Le prime "boteca de autoservicio 24 (vinti-quatro) horas per die" habeva aperite. Le UMI comprava durante le conferentia in Strasbourg in 1997 (mille novem centos novanta-septe) le adresse attractive www.interlingua.com. Illo se ha disveloppate in un base de informationes que cresce sempre. Ante un medie anno entrava in le sito www.babylon.com le prime dictionario electronic de interlingua pro discarga gratuite. Plure dictionarios ha sequite, e interlingua ha assi obtenite un explosion de interessatos qui ha discargate le dictionarios. Le "Interlingua—English Dictionary" assi es al lista de summitate de discargas ab Babylon.

Libros — le fundamento solide

Le libros de e in interlingua totevia sempre ha essite le fundamento de interlingua. Le Servicio de Libros UMI esseva establite per Frits Goudkuil (Nederland) in 1974 (mille novem centos septanta-quatro). Pro ille, le publication de libros professional ha devenite un caso de corde. Varie fundationes de interlingua ha assecurate que le costos de impression esseva pagate, durante que le Servicio de Libros UMI ha mantenite le vendita central del titulos.

Ma multe casas editorial professional — p.ex. le Universitate de Passo Fundo in Brasil, le Universitate de Lund, le Universitate de Granada, le grande editor svedese Esselte, le american Storm Publishers, etc., etc. — ha publicate libros professional in interlingua. Le introduction del numeros standard international de libros, ISBN, assecura le registration del titulos in bases international de datos.

Le litteratura abundante esseva le causa principal que interlingua in januario ante tres annos obteneva su proprie categorias pro litteratura belletristic e professional in le systema decimal del bibliothecas danese.

Summarios — e scholas

Summarios in interlingua anque ha essite publicate in libros professional como adjuta de orientation a personas, qui non cognosce le lingua del libro. Typicamente, le contento del libro es summarisate in un pagina in interlingua.

Le valor pedagogic de interlingua ja esseva demonstrate in Danmark in le initio del 1960s (sexantas), quando Østersøgades Skole in Copenhagen instrueva interlingua al alumnos. Numerose diplomates, ministros, directores etc. ha assi apprendite interlingua quando scholares. Desde 1967 (mille novem centos sexanta-septe), interlingua ha essite usate in gymnasios svedese in le disciplina "general cognoscentia lingual" substituente latino classic. Non solmente interlingua presenta un clave al parolas estranier de svedese, illo anque es un instrumento utile pro le alumnos in le apprension sequente de altere linguas estranier. E classes de interlingua in un pais ha alora correspondite con classes in altere paises, p.ex. inter alumnos gymnasial de Svedia e Slovachia.

Un altere capitulo de energia es le conferentias international de interlingua. Nos participa ora in le 15e de tal conferentias, un evento historic in se. Le conferentias esseva revivificate in Sheffield, Grande Britannia, in 1983 (mille novem centos octanta-tres), gratias al initiativa de Brian C. Sexton, le secretario del Societate Britannic pro Interlingua. Desde le "Sexton Conferentia" (non le sexte conferentia!) il ha habite un nove conferentia international omne duo annos.

Ma parallelmente, in 1988 (mille novem centos octanta-octo), le scandinavos — primo svedeses e daneses — arrangiava le prime incontro scandinave in Lund, Svedia, pro coordinar le labor de interlingua intra Scandinavia. Desde 1994 (mille novem centos novanta-quatro) participava le norvegianos, e in 1996 (mille novem centos novanta-sex) entrava le finneses al scena. Ora le incontros biennal non plus esseva solmente scandinave, ora illos esseva nordic. E le brasilianos ha desde 1990 arrangiate conferentias annual. Le 11e (dece-prime) conferentia brasilian esseva arrangiate ante un septimana. Tal assembleas international recarga le batterias personal del participantes, nam le labor pro interlingua gluti multe fortias e tempore, dunque on besonia le inspiration e excambio de ideas e punctos de vista.

Recognoscite como standard

Assi anque in le promotion public e multo visibile: per le pressa. Desde le apparition in 1951, le articulos super e mentiones de interlingua se conta in milles — e in jornales, magazines, radios e TVs in tote le mundo. Le information comprehensive significa que redactores de lexicos, encyclopedias e dictionarios de parolas estranier automaticamente include interlingua como entrata.

Le UMI anque ha associatos distinguite. Es personas con "peso" international, qui declara que illes supporta interlingua e le labor que face le UMI. Le prime associato distinguite es le americano James M. Buchanan. Ille recipeva in 1986 (mille novem centos octanta-sex) le premio de Nobel in scientia economic. Le rege svedese Carl Gustaf le donava le premio durante un ceremonia in Stockholm. Le secunde associato distinguite del UMI es un interlinguista active, Giovanni Blandino de Italia. Ille es professor universitari in Roma e in ultra philosopho e autor, i.a. de un serie de libros philosophic in interlingua. Le tertie associato distinguite es André Martinet, Francia, qui moriva ante duo annos. André Martinet esseva professor de linguistica e doctor al Universitate de Sorbonne in Paris. In ultra ille esseva director del recercas del IALA in New York in 1946 (mille novem centos quaranta-sex) a 1948 (mille novem centos quaranta-octo) e assi un del "patres" de interlingua.

Le Organisation International de Standardisation (ISO) ha registrate interlingua como le standard numero 639 (sex centos trenta-novem) sub le abbreviation international ia.

Esser un standard mundial e haber obtenite un certe fama global in le etate de 50 annos non es si mal. Que non pote occurrer durante le veniente dece annos...?

Isto es le deber del conferentia presente: Fixar un strategia pro le disveloppamento futur de interlingua, su diffusion e su institutiones.

E con le experientia de 50 annos de labor, le inspiration non va mancar.

Al labor, senioras, seniorettas e seniores! Vos es le PENSATORES, qui debe PENSAR PENSABILE PENSAMENTOS PENSATIVE. Nos ora debe demonstrar como functiona vermente communication sin frontieras...