Milen Shopov, Bulgaria.
Discurso al 17-me Conferentia International de Interlingua.
Åsa, Svedia, lunedi le 18 de julio 2005, 9:00 horas.

Le derecto poterea esser definite como un regulator del relationes public qui es pre-existente e a qui le derecto es destinate de dar un plen ordine. Isto es le function principal de derecto e il es valide ambe pro le derecto local de un pais e pro le derecto commun – de Union Europee. Quando on debe facer un organisation commun nos primarimente debe crear lo. Pro isto on debe concluder varie contractos specific cuje scopo es de establir le fundamentos del organisation. Le mesme esseva le situation in le initio del Union Europee quando le tres contractos principal esseva signate. Iste contractos es nominate como le derecto principal del Union Europee e illos da le base del ordine legal commun. Isto esseva le prime passo al via del creation de un derecto paneuropean. Naturalmente, iste via es longe e le developpamento de iste idea continua anque hodie.

Post le establimento del Union Europee e su recognoscentia como organisation mundial multo importante le creation del lege commun continua. Le paises-membros del Union Europee e lor representantes in le organos administrative del Communitate continua disveloppar le derecto commun. Le rolo primari iste dies pertine al Commission Europee. Su directivas oblige le paises al quales illos es adressate de facer le cambios e reformationes necessari pro poner lor legislation in accordo con le requirimentos del directivas mesme. E le paises lo face – etiam pro un longe periodo le reformas es facite e le resultatos non retarda.

Sed le resultato final desirate es un legislation commun pro tote le Europa unite. Isto significa que le labor del paises pro poner lor legislation in conformitate con le directivas sembla esser solmente un del prime activitates besoniate, etiam si illo es un del plus importante requirimentos pro le creation del lege commun. In responsa al demandas del Commission le governamentos del paises face cambios in le legislation domestic pro facer lo non-contradictori con le requestas del directivas. Practicamente como resultato del reformas nos vide multe cambios in le conditiones del leges interne, nos vide anque tote nove leges o etiam novissime institutos legal, recipite del derecto Europee.

Como problemas de iste reforma del legislation nos pote indicar le mesme cosas que esseva relevate justo in le previe phrase. Illos es le introduction de nove decisiones legal e de nove leges in un systema legal jam establite e functionante ubi toto es balanciate e plus o minus non-contradictori. Isto significa que un tocco a un systema existente resulta in un besonio de crear nove connexiones interne in le legislation mesme le quales reimplaciar le vetule relationes que non plus poterea esser usabile.

Le question es pro le creation de un nove systema legal, cuje scopo es de regular iste nove relationes public que ha nascite como resultato del establimento e disveloppamento del Union Europee. In multe casos on non besonia un legislation totalmente nove, ma con cambios e additiones seriose. Hic nos incontra le problema de cambiar non solmente le “littera del lege”, ma anque le costumes, sequite durante multe annos, que es un del fundamentos del systema legal. Isto es un processo importante, ma multo lente e difficile. On besonia decennios de annos pro promover e establir un nove ordine legal de regular le quales del nove relationes inter le varie subjectos.

Naturalmente, le processo ha jam comenciate e illo dura nunc pro plus de 15 annos – parlante pro Bulgaria mesme. Durante le “annos del transition” – como nos nomina le annos post le anno 1989 – il habeva multe cambios in le vita, le communitate, le legislation, le relationes interne e international. Le prime resultato esseva le formation e le acceptation del idea pro reformar le pais e establir lo como un pais Europee – moderne e contemporanee in omne sensos. Le nove relationes economic demanda un nove ordine legal que potera garantir lor correcte disveloppamento durante le difficile periodo de establimento del economia del mercato libere. Le reformas structural es anque multo importante, proque de lor resultato depende le defensa adequate e le plen realisation de derectos del subjectos que le nove ordine legal provide a illes.

Le problema es non solmente dar le derectos, ma anque de assecurar lor non-disturbate realisation. Dunque il es evidente que al derecto pertine duo functiones connexe: establir le derectos del subjectos e crear un laborante systema pro lor realisation e pro lor defensa in caso de violation. Le processo es complicate a causa del besonio de assecurar tote iste mechanismos legal functionante. Il sembla que le creation del institutiones, cuje scopo essera de defender le ordine legal, es un function del establimento e disveloppamento del derecto mesme. E anque – le realisation del derectos esserea impossibile, si illo non es assecurate per le autoritates del institutiones governamental de diriger le function correcte del systema legal. Como vos vide le partes del systema legal es connexe in ambe directiones: le legislation va definir le pacco de derectos e va establir le subjectos special, cuje scopo essera de assecurar le functionamento del legislation. E solmente si tote le partes del systema functiona como designate, il habera un bon resultato – un lege que essera acceptate e sequite per le gente.

Pro poter realisar le cambiamentos in le legislation un cosa in plus debe esser presente – le bon voler politic. Le systema politic bulgare es establite sur le principio que leges es passate per le parlamento, ma lor autor in le plus grande parte del casos es le governamento. Isto significa que pro poter passar un lege il debe exister voluntate politic pro facer isto. Le besonio de un determinate numero de votos pro le acceptation del lege vole dicer que le bon voler politic non solmente debe exister ma anque il debe esser plus o minus commun, ma assatis commun pro sufficer. Non in omne caso, ma plus sovente il ha un tal voluntate politic e le leges importante es passate sin grande problemas. Sed in un plus parve numero de casos le bon voler es absente, le consenso se perde e questiones importante resta non-solvite pro un longe periodo. Il sembla que le classe politic neglige un del su scopos primari – tener un viso clar al disveloppamento contemporanee del relationes public e accordar le legislation e le proceduras necessari con le cambiamento in le stato del societate. Como resultato de isto le lege retarda regular le nove situationes que appare in le vita quotidian e iste nove relationes resta non-regulate legalmente. In plus durante tote le “periodo de transition” il non habeva ulle partito politic que poteva responder al besonios del gente e del pais de crear e tener un curso politic stabile e clar. Le cambios frequente de autoritates governamental resultava in un incertitude concernente le curso del reformas legal. Ma isto esseva ante le acceptation plen del curso correcte politic al Europa unite.

Le clar scopo primari del politica bulgare nunc es responder al requirimentos del Union Europee, facer le reformas necessari e esser preparate pro devenir membro del Union depost le anno 2007. Iste linea strategic esseva formate post le anno 1997 quando tote le dubitas concernente le ration de un tal politica esseva plus o minus superate. Sed le bon voler politic pro un politica commun de consenso al via de Europa jam non es complite. Isto es un function del debatto que debera governar le pais durante iste periodo. E a causa del facto que il non ha ulle partito politic que es completemente supportate per le gente, le consenso manca. Felicemente, iste problema non reflecta tanto multo al curso politic del pais, proque totes sape que le destination es jam acclarate.

Durante iste annos multe cambiamentos esseva facite. Le vetule leges que non plus poteva executar lor function esseva cambiate per positiones moderne qui responde al besonios del societate. Multe e varie areas esseva reorganisate in accordo con le directivas de Union Europee que va assecurar que le pais essera preparate pro su reception in le grande familia europee.

Un de iste spheras importante es le protection de derectos del consumitores. Iste question esseva multo disveloppate durante le annos passate non solmente in Bulgaria, ma anque in le politica del Union Europee. A isto indica le grande numero de varie directivas del Commission Europee concernente iste area del legislation. Europa unite mesme ha comprendite le grande besonio del protection de iste typo de derectos que pertine a cata uno de su citatanos. Pro isto un strategia plus grande esseva create in ordine de reformar iste section del lege non solmente in le paises candidatos, ma anque in tote le paises-membros del Union.

Iste politica ha su ration in multe factos importante. Le prime es que cata uno – cata citatano e cata homine – es un consumitor. Isto significa que cata uno de nos usa mercantias producite per le productores e vendite per le venditores al mercato. Dunque il es importante que cata persona habera su derectos e potera defender su interesse como emptor e usator de varie mercantias. Le compras es cosas quotidian pro nos e nos mesme non los prende como cosas tanto importante como illos es ante que un grande problema occurre e menacia nostre interesses. Dunque le conclusion: cata uno ha interesses como consumitor qui debera esser efficacemente protegite. Iste interesses es importante pro le derecto e le derecto prende los como interesses legal. Isto significa que le legislation provide mechanismos special pro le protection de iste typo de derectos. Il ha modos pro defender le derectos del consumitores que facilita le realisation del derectos mesme, e iste maniera monstra le attention special del lege verso iste categoria de derectos. Le cosas special es p.ex. le plus curte terminos previdite pro le judicio al casos relative al derectos del consumitores, le plus facilemente accessibile protection concernente le taxas legal, etc.

A causa del facto que le consumitor es generalmente le parte plus debile que le mercante, le legislation provide al consumitores non solmente derectos relative al procedura legal, ma anque e le plus importante – derectos special que regula le stato legal del consumitores e le circulo de lor derectos material. Etiam in iste circulo esseva facite le plus grande parte del cambiamentos in le legislation bulgare durante le ultime 15 annos. In le fundamento del protection special se trova le specific interesse del consumitores, prendite del lege como importante e digne de esser protegite. Le specific interesse de cata consumitor es de prender del mercante un mercantia secur e functionante. Iste interesse es transformate in un derecto fundamental del consumitores a que corresponde le obligation primari del mercantes de provider mercantias que responde plenmente al requirimentos del lege e del besonios del consumitores.

Le protection de derectos del consumitores es declarate in le Constitution bulgare como un del principios sur le qual le ordine legal es construite. Le prime lege special in le area del protection de derectos del consumitores esseva passate le anno 1999. Il esseva un lege que respondeva al besonios del systema legal de iste tempore, ma naturalmente durante le ultime 5 annos multe cambios in le legislation Europee occurreva. Durante iste annos mesme le Union Europee comprendeva como importante es de proteger le derectos del consumitores in le disveloppate mercato commun del Union. Solmente super garantias efficace poterea esser establite un mercato secur que pote offerer securitate al gente concernente le protection de lor interesse.

Depost le anno 1999 usque nunc multe directivas del Commission Europee esseva passate. Le requirimentos de alicun de illos esseva incorporate in le contento de lege del anno 1999 como cambiamentos sequente additional. Ma le plus grande cosa occurreva – tote le philosophia del protection de derectos del consumitores se ha cambiate durante iste periodo. Isto resultava in multe directivas que ha arrangiate plenmente le politica legislative de Europa Unite.

Le paises-membros del Union Europee ha jam plus o minus accordate lor lege con le directivas. Sed le question nunc es pro le paises-candidatos. Iste dies il sembla que solmente Bulgaria e Romania va entrar in le Union Europee plus tosto e post que lor politica de extension del Union essera cambiate. Pro isto specialmente iste paises nunc debe facer toto necessari pro responder al requirimentos del Commission Europee. Un parte de iste requirimentos es le politica del protection del consumitores. In le projecto pro un Lege pro le protection del consumitores del anno 2004 le governamento bulgare ha incorporate tote le decisiones del directivas e ha facite un multo bon, plen, e harmonisate projecto-lege cuje passar del Parlamento bulgare poterea poner le puncto final del reforma legal in iste area del derecto. Sed como io diceva previemente, il mancava le bon voler politic pro passar iste lege e illo restava pro le Parliamento sequente que ha comenciate su labor le septimana passate. Naturalmente, il es expectate que il habera un nove majoritate differente ibi, lo que significa que il es totalmente non-determinate, si leges como illo essera prendite como importante e essera passate tosto.

Nonobstante, le governamento bulgare ha facite un grande labor pro poner iste section del legislatura interne bulgare in accordo con le directivas de Union Europee. Isto es le modello sequite in tote le areas que ha besonio de esser cambiate. Un cosa importantissime es de continuar con le curso politic jam percipite. Proque isto es le sol chance de facer tote le reformas in un maniera correcte que va assecurar nostre entrata in le grande familia del paises europee, al qual sin dubita nostre pais pertine.

Malgrado le successos complite il resta multe labor. Iste labor debe esser facite con grande responsabilitate non solmente pro le gente bulgare, ma anque pro nostre partenarios europee le quales ha invitate nos de esser fragmento del grande puzzle del Europa Unite. Le typo de reformas veniente non permitte ulle retardo o error. Sed il jam ha un destination determinate e nos lo seque con un tempo que nos permittera de esser preste usque al data del entrata de Bulgaria in le Union Europee fixate al 1 de januario 2007. Le curte terminos nos fortia facer tote le cosas necessari in grande haste, ma anque tanto responsabilemente como il debe, proque etiam si le scopo es tanto importante, le passos debe esser percurrite con attention.

Multes de vos ha visitate Bulgaria le anno 2003 pro le previe Conferentia International de Interlingua. Io es secur que vos videva le resultatos del politica positive destinate al scopo de devenir membro del Union Europee. Io pote dicer que Bulgaria jam ha un viso europee e que iste processos es non-convertibile. Nunc le sol scopo e anque le sol possibilitate que Bulgaria ha es entrar in le Union Europee como un pais renovite e preste de collaborar. Naturalmente, pro isto nos besonia le supporto e le adjuta de “plus vetule” membros del Union – e nos los ha. Gratias al bon voluntate del paises-membros nostre futuro europee es jam clar, nos labora pro realisar lo e nos es preste pro le passos final – le plus difficile, ma anque tanto successose. Gratias!