Jeanne Martinet, presidente del Union Interlinguiste de France.
Discurso al 17-me Conferentia International de Interlingua.
Åsa, Svedia, martedi le 19 de julio 2005, 16:00 horas.

André Martinet nasceva le 12 de april 1908 in un parve village de Savoie, Saint Alban des Villards, ubi su parentes esseva nominate maestros in le schola public, pauc menses antea. Isto esseva le prime schola public in le village, solmente tres annos depost le lege de “Separation del ecclesia e del Stato” (1905). Le gente, catholic, dominate per le prestre, le curato, esseva totalmente hostil a “le schola del diabolo” e il non esseva facile, pro François-Léon e Péronne Martinet de facer comprender a illes lo que “schola laic” significava. De plus, le gente parlava a pena francese, ma “patois”. Iste patois es un dialecto franco-provençal. De facto, Savoie, que antea pertineva al regno de Piemonte, esseva francese solmente depost le plebiscito de 18601. Ma le ligamines inter Francia e Savoie esseva plus ancian e como le patois esseva tanto differente de un village a un altere que le gente non se comprende, illos recurreva al francese, de sorta que illes esseva bilingue. Le maestros, qui esseva recrutate de maniera regional, esseva “patoisan”, ma le inseniamento debeva esser solmente francese e le filio del maestros debeva parlar unicamente francese, ma, su companiones de joco parlava patois e quando ille debeva facer le commissiones : pan, lacte.., ille audiva ancora patois, de sorta que ille deveniva precocemente multo conscie del differentias inter le usages linguistic; ancora plus quando - al etate de 10 annos - ille deveniva alumno del gymnasio de Chambéry, ubi su nove companiones esseva juvene burgeses del bon societate. De plus, ille commenciava apprender latin e anglese. Le 11 de novembre 1918, le armisticio esseva signate. Su patre esseva demobilisate e, le anno sequente, decideva de vader a Paris. Nove gymnasio, nove cameradas qui burla le accento e le parolas particular del provincial.

Depost su studios secundari (1925), André Martinet decideva devenir inseniante de anglese. Ille obteneva le “agrégation”, le plus alte diploma, in 1930 e esseva nominate professor de anglese al gymnasio de Poitiers ubi ille profitava del bibliotheca universitari pro studiar ancian slave (1930-1931). Ma, in le mesme tempore ille habeva apprendite germano e ancian greco toto per ipse, attendite le curso de ancian norvegiano de Paul Verrier, professor de linguas scandinave al Sorbonne, obtenite un bursa pro un curso estive de danese in Copenhague (1928), essite assistant-master in London, passate duo estates in le Academia de Soro (1932,1933), habitate in le Maison française (casa francese) de Berlin ubi ille frequentava le universitate, in particular le curso de irlandese de Julius Pokorny.

De retorno a Francia, ille esseva pensionario in le Fondation Thiers2 (1932-1934), ubi ille preparava su these principal de doctorato La gémination consonantique d’origine expressive dans les langues germaniques3. Su these complementari es La phonologie du mot en danois4. Ille defendeva su theses in 1937 e obteneva le titulo de “Docteur d’état”. Post su servicio militari, in 1934, ille habeva essite nominate al gymnasio de Reims, ubi, in 1938, ille pronunciava duo discursos re le linguas artificial auxiliar a un assistentia numerose e multo interessate. Io trovava 6 parve folios dactylographate que deberea esser su notas de preparation in vista del discursos.

Depost un longe tempore, André Martinet esseva interessate pro le linguas artificial. In Danmark, ille habeva incontrate sovente Otto Jespersen e sequite su recercas e travalio a proposito del Novial. Ille cognosceva IALA, io non sape depost quando. IALA esseva create in 1924, ille habeva 16 annos a iste tempore. Totevia, ille habeva studiate tote le linguas que IALA tractava. In 1934, Jules Vendryes, le representante de Francia in le Committee for Agreement, le incarga de reimplaciar le in le reuniones del Committee.

Vos vos rememora que al initio del guerra, 1939, le personal multinational de IALA, in Liverpool, esseva licentiate e IALA esseva transferite a New York. In Francia, André Martinet esseva mobilisate como interprete de linguas scandinave, ma depost le disfacta, junio 1940, ille esseva facite prisionero de guerra. In le campo de officieros - le Oflag - de Weinsberg, ille se arrangiava pro elaborar un questionario phonologic e effectuar un inquesta re le pronunciation del francese contemporanee5.

Durante le guerra il habeva nulle communication inter Francia - occupate - e le Statos Unite. In 1945, IALA diffundeva su General Report (Reporto general). André Martinet non esseva tanto de accordo con lo que habeva essite facite. Ille reageva “sin malicia, ma de maniera satis vive"6. In retorno, ille recipeva un invitation de Mrs. Morris a diriger le travalios in New York. Io ha trovate ni le littera de André, ni le invitation de Mrs Morris. Io spera que illos es in le archivos de IALA. In julio 1946, ille imbarcava pro New York, con Jean Paul Vinay. Durante le estate, illes compliva le famose questionario con le quatro variantes, que esseva diffundite mundialmente. Io remarca que germano e russo esseva addite al linguas de controlo iste anno 19467 e io me demanda si le duo franceses, André Martinet e Jean Paul Vinay, esseva plus o minus responsabile de iste addition. Illes esseva germanistas, specialistas de anglese durante que Gode e le personas que ille habeva ingagiate, esseva romanistas.

Mrs. Morris esseva incantate e voleva que ille remane como director de recercas. Ma, André Martinet esseva un functionario francese e ille debeva reprender su inseniamento in le École pratique des hautes études in novembre. Ille debeva obtener del governamento francese un autorisation de absentia de longe duration (sin salario). In fin, januario 1947, ille poteva partir.

(In parentheses: Ille non esseva sol. Duo personas esseva con ille, su filia, Catherine e io. In effecto io habeva incontrate André in januario 1946, e nos habeva comprendite immediatemente que nostre destino esseva de viver conjunctemente tote nostre vita. Ma, André esseva expectante su divorcio e nos debeva attender pro maritar nos. Quando nos arrivava a N.Y, Mrs Morris non me recipeva: nos viveva in peccato. Le octo o nove de april 1947, André esseva avisate que le sententia de divorcio habeva essite pronunciate. Le dece-un, nos nos maritava al City Hall de N.Y. Dece menses plus tarde, le 22 de januario 22, nasceva nostre filia, Theresa. Pauc tempore postea Mrs Morris nos invitava a su casa e me donava un cheque pro le infante. In junio Catherine partiva passar le vacantias con su matre, in Danmark. Alora, io esseva ingagiate a IALA.)

Io non me recorda ben del officios del quaranta-secunde strata. Mrs. Bray, le secretario principal, esseva como un matre pro le matre pregnante que io esseva. Mi labor esseva facer cartas pro establir le radices del vocabulario international. Io disponeva de tote le dictionarios necessari. Io non esseva le sol persona occupate in isto travalio, ma io non me recorda del alteres. Io pensa que le personas incontrava pauco le un le altere. Io non sape ubi André e Alexander Gode esseva e como illes se effortiava de collaborar. In su Mémoires d’un linguiste, André Martinet scribe: "Io travaliava un horario complete. Con le adjuta de Hugh Blair e un altere juvene homine de qui io ha oblidate le nomine, nos nos effortiava de formar un projecto conforme al resultatos fornite per nostre inquestas. Gode, de su latere, prosequeva su tentativa con le plus grande parte del equipa."8

In julio 1948, André Martinet presentava duo reportos al Sexte Congresso International del Linguistas in Paris. Iste es multo importante, proque isto congresso esseva le prime post le guerra : pro le prime vice, personas del tote le mundo se incontrava de novo. Il habeva 541 participantes. Mrs Morris figurava in le lista de participantes. Le programma presentava quatro questiones; A, B, C, D. Question D esseva “interlinguistica”. Io non esserea surprendite si André Martinet habeva essite al origine del inscription de iste thema in le programma del congresso.

Le duo reportos de André Martinet esseva pronunciate, e publicate in le actos del congresso9 in francese. Io pensa que istes esseva jammais traducite in interlingua o anglese. Il me pare desirabile que istes es traducite in interlingua e ponite in le sito internet del UMI. In su “reporto preliminar” ille presentava un discussion re “le legitimitate del interprisa”. Io constata que, 57 annos depost, lo que ille diceva es ancora valide. Le mesme questiones, le mesme problemas son sublevate quando on essaya de monstrar al publico lo que es interlingua, lo que es su potentialitates.
In isto reporto, ille pone duo questiones : Es un LIA (lingua international auxiliar, red.) possibile? Es un LIA desirabile?

Es un LIA possibile?

Un prime problema es illo de intercomprehension. De facto il es averate que personas pertinente a communitates linguistic differente pote communicar per medio de un LIA.

Postea pote nos convincer tote le personas qui ha relationes international - al minus le majoritate de illes - de adoptar un LIA?

Le multitude de systemas ha arretrate le publico del idea. Pro le publico LIA equal esperanto e esperanto es imperfecte. De plus, relationes international es de plus in plus frequente, e le fiasco passate non debe facer concluder al insuccesso in le futuro. Le natura del propaganda pro un LIA ha facite timer que le LIA esserea un instrumento de propaganda revolutionari e de nivellamento per le basso usate a scopos politic. De plus, le linguas estranie es de plus in plus cognoscite e le besonio de un LIA minus urgente.

Al fin, esque il es possibile de impedir differente evolutiones in differente paises? Esque non exista un periculo de dialectalisation? Si on observa lo que se passa in le paises de lingua anglese, il ha convergentia plus tosto que divergentia. Dialectalisation esserea impedite per le besonios del communitate international.

Es un LIA desirabile? Isto es un cosa subjective. Alicunos dedica lor tempore, moneta e energia pro le adoption de un tal idioma; alteres manifesta lor repugnantia. Le punctos de vista es irreconciliabile. on pote essayar de analysar desiderios e repugnantias. Le adversarios senti repugnantia a un producto synthetic, le ersatz, le robot. Illes time le elimination del linguas national, le perdita de tresores litterari. Totevia, secundo le resultatos del inquestas un LAI es desirabile, proque illo favora le reconciliation del populos. Ma le scepticos responde que les franceses parla totes le mesme lingua ma es longe de se intender le un le altere. André Martinet remarca que se habeva developpate le tendencia a prender partito, in le conflictos international, secundo le ideologia politic, al costo del ligamines national-linguistic.

Multe partisanos de un LIA emitte le opinion que illo poterea render importante servicios in le functionamento del grande organismos international. Le LIA esserea utile ancora pro viages al estraniero, pro commercio.

De facto, communitates pare haber resignate se al malediction de Babel e haber trovate le medio de tornar illo. Esseva un offerta qui non respondeva a un demanda. Illes qui ha apprendite esperanto o altere systemas , ha facite lo per idealismo. Le practica del linguas auxiliar ha remanite un “hobby”.

Le idealistas ha pauco medios de facer triumphar le causa de un LIA. Il es necesse de convincer le “realistas”: Un LIA poterea “pagar”solo un vice que illo esserea generalmente diffundite. Il importa de attinger le categorias de personas qui haberea un real interesse a usar lo. Tal categorias existe, in le dominios del sciencias e technicas. In tal categorias on besonia colliger e diffunder tote le informationes ma non pote cognoscer tote le linguas. Dunque le LIA debe haber un structura grammatical le plus simple possibile. Il non es difficile de delimitar le vocabulario fundamental, qui poterea esser utilisate per tote le mundo in le vita quotidian o in obras de vulgarisation. Suffice qualque mille parolas e parolas derivate.

Al fin, André Martinet considera le possibilitate de beneficiar del appoio official de governamentos e de grande organismos international. Ma il esserea necessari de facer le proba que le LIA es viabile e corresponde a un besonio real. Le UNESCO considerava con interesse le possibilitate de usar un LIA pro le integration de populationes non scholarisate e lor initiation al cultura occidental. Ma un LIA pote jocar su rolo solo un vice que illo es generalisate. Qual attractivitate haberea pro le indigena un lingua parlate cento kilometros circa solmente per le maestro? Ille dara le preferentia al scholas ubi essera inseniate le primari elementos del lingua del potentes. Dunque, A.M rejecta iste proposition tanto que le LIA non pote assecurar avantages material al minus comparabile con illos que illes expecta del cognoscentia del linguas national. In conclusion, André Martinet non crede que quando on se effortia de construer un LIA, on debe sacrificar le interesses de illes, scientistas, eruditos, technicos, qui, adoptante lo, dara a illo le prestigio qui es indispensabile pro imponer se.

Le secundo reporto tracta del resultatos del inquesta secundo le prime responsas recipite durante 1947 e le prime trimestre 1948. Le questionario ha essite diffundite inter le interlinguistas le plus cognoscite e linguistas interessate, in sex paises, a ration de 500 personas per pais. Le 1 de julio 1948, 350 responsas habeva essite recipite. On recerca parolas equivalente al parolas del Century Junior Dictionary de Thorndike. On visa a seliger 4.000 a 6.000 parolas basic plus le vocabulario technic. A partir del listas de Helen Eaton 3.000 parolas ha essite determinate, plus 4.000 derivativos, dunque circa 7.000 parolas. Ma isto es un minimum. Le usatores decidera de adder altere parolas; illes determinara un politica linguistic de exuberantia o de economia.

Iste reporto suscitava numerose reactiones de tote sorta, consignate in le Acta del Congresso.

De retorno a New York in septembre post le vacantias André reassumeva su functiones a IALA e a Columbia University ubi ille habeva essite nominate director del departimento de linguistica general e comparate in 1947. Catherine habeva retornate de Danmark, io habeva cessate de travaliar a IALA qualque septimanas ante le nascentia de Theresa. Le familia esseva installate in un appartamento pertinente a Columbia, situate al 118-ve strata, quasi sur le campus. André travaliava a IALA durante le die e inseniava a Columbia in le vespere. De plus il esseva un active membro del Circulo linguistic de Nueva York (Linguistic Circle of New York). Io anque esseva membro. Le organo del circulo esseva le revista Word, del qual il esseva director gerente.

Quanto a IALA, André e Gode teneva punctos de vista opposite, scopos differente, differente manieras de conducer le recercas. Gode visava a un neo-latino. Ille “habeva establite le regula que iste lingua debeva esser le commun denominator del linguas roman. On reconstitueva le evolution de cata uno del linguas a partir del latino e on se arrestava quando on trovava in totes le mesme forma. Le resultato esseva un sorta de pan-roman del sexte seculo. Isto esseva amusante, ma in practica, isto duceva alicun vices a cosas un pauc curiose, como quando pro “sovente” on finiva con "subinde"10. André, al contrario, cerceva primarimente qual es le parolas in le linguas contemporanee e extraheva le tractos commun. Il eveniva que illos attinge le mesme solution, ma , in multe casos, Gode esseva satisfacite con le parola latin viste que André non esseva de accordo con iste solutiones. Ille burlava super tal parolas como subinde, ibi, semper, sed, nunc.

Le paragrapho 15 del Grammatica poterea haber essite suggerite per ille. Forsan, un affaire Martinet-Blair? Al fin del Grammatica, p. 112, il ha un texto “traducte” per Hugh E. Blair “illustrante le uso del ortografia regularizat”.

Nonobstante, André poteva arrangiar se de iste questiones. Lo que esseva importante esseva le successo del LIA, malgrado divergentias de detalio. Ille habeva le scopo de attinger un grande diffusion inter scientistas e cercatores al fin de promover le circulation del saper e del discopertas scientific e technic. Ille esseva minus interessate per altere usos per le grande publico, como tourismo per exemplo. Isto poterea sequer. Ille scribe : “Io donara mi dimission quando il essera clar que le creditos esserea stoppate si tosto que Alice Morris disparera. Io habeva acceptate de occupar me de toto isto con le idea que il esserea possibile de disponer de multo pecunia pro le lanceamento. Ma il habeva essite revelate que le prestatores pagava solmente pro complacer le phantasias de lor vetule amica Alice.” Ille teneva le information de Lawrence Morris, le filio de Mrs. Morris e tresorero de IALA.

Io non rememora le data exacte de su dimission. Ab ora, le contactos esseva rumpite con le quaranta secunde strata.

Ironia del sorte: De qualque maniera, Gode compliva le projecto de André - usar interlingua in scientific excambios, lo que ille succedeva in le campo de medicina.

Io non sape quanto André esseva informate de lo que eveniva con IALA. Ille recipeva le IED e le Grammatica, ma pro recension in Word11. In le prefacio del IED, Gode recognosce: "Le dictionario es anque indebitate de un numero de fundamental ideas originalmente formulate per dr. André Martinet." Quanto al creation del UMI, io non ha memoria que ille habeva notitias de illo.

De retorno a Francia in 1956, ille reassumeva su officio de professor in le Sorbonne e su recercas e publicationes in linguistica functional. De tempore in tempore, ille recipeva currero de personas qui habeva facite nove linguas. Quanto? Io non sape. Ille esseva approchate per esperantistas anque. François Lo Jacomo preparava e diffundeva su these secundo su direction12. De plus, André remaneva un interlinguista de corde. A vices ille amava declamar pro me La prière sur l’Acropole in un o un altere lingua. Ille recipeva le invitation a participar al conferentia international de interlingua de Paris in 1987. Ma nos esseva in le sud de Francia. Ille non habeva appetito de remontar a Paris in le medio del estate. Fortunatemente, qualque annos plus tarde, Alix Potet e Madeleine Mahé (del Union Interlinguista de Francia, red.) succedeva a establir contacto con ille e realisava le interview publicate in Panorama , martio-april 1998. Ille decedeva le anno sequente. Ma Alix e Madeleine manteneva contacto con me. Io esseva incantate al conferentia de interlingua in Gdansk (2001, red.) e in tote le incontros sequente. Le spirito de André Martinet debe continuar a inspirar interlingua.

 

Notas de pede

1 In Mémoires d'un linguiste, André Martinet scribe: "Mi granpatre, Etienne Bouvier, deveniva francese in 1860, justo a tempore pro figurar in le listas de conscription. Ille habeva tirate un bon numero, lo que deberea exemptar le de servicio. Ma su patre habeva vendite le numero a un juvene burgese minus fortunate, ma ric, e Etienne debeva passar septe annos sub le bandieras. Fortunatemente, su sergente prendeva amicitate al juvene savoyard illiterate. Ille inseniava a ille leger e le donava gusto a cognoscentia. Es pro isto que le parve fermero que Etienne deveniva in fin de su servicio non esseva contente ante que su quatro filias esseva maestras." (Retro al texto)

2 Le Fondation Thiers esseva create in 1891. Ibi esseva recipite cata anno cinque studiantes occupate de recercas in vista de un doctorato. Illes esseva pensionarios durante tres annos e recipeva un pagamento mensual. (Retro al texto)

3 Copenhagen, Munksgaard, 224 p., 1937. (Retro al texto)

4 Paris, Klincksiek, 100 p., 1937. (Retro al texto)

5 La prononciation du français contemporain: témoignages recueillis en 1941 dans un camp d'officiers prisonniers, Paris, Droz, "Sociétéde publications romanes et françaises, 23, Langues et culture 3", 249 p., Réédition, Droz, 1971. (Retro al texto)

6 cf. Mémoires, p. 55. (Retro al texto)

7 The New York Times, 23 de septembre 1951, Science in review, by Waldemar Kaempffert, "Interlingua Is an International Language That Has Been Constructed on New Principles". (Retro al texto)

8 Mémoires, p. 24. (Retro al texto)

9 Actes du sixième congrès international des linguistes (Paris, juillet 1948), publiés sous le patronage du C.I.P.L. et avec le concours de l'U.N.E.S.C.O., Paris, klincksiek, 1949, LXXI + 608 p. (Retro al texto)

10 Mémoires, p. 55. (Retro al texto)

11 Interlingua-English Dictionary e Interlingua Grammar, Word 8, p. 163-167, 1952. (Retro al texto)

12 François Lo Jacomo, Liberté ou autorité dans l'évolution de l'ésperanto, Thèse de 3° cycle, Litografia Varo, Ghezazano-Pisa, 1981, 384 p. (Retro al texto)