Historia de Interlingua: René Descartes super le question de un lingua universal

René Descartes super le Question de un Lingua Universal

Per Frank Esterhill

Al initio del 17ime seculo le latino que habeva essite durante plure seculos le unic lingua commun a omne personas culte de Europa perdeva su stato supreme quando, in loco del latino, le varie idiomas vernacular comenciava florescer non solmente como dialectos quotidian ma anque como medios de communication elevate e seriose in le spheras previemente reservate al latino - specialmente in le religion, education, e scientias. In le facie, nonobstante, de iste collapso del unitate linguistic que habeva permisse le dissemination de ideas ab le margines west del Insulas Britannic trans le continente europee usque al bordos est de Lithuania in un sol lingua, le savants (sapientes) de plure paises europee (per exemplo, Anglaterra, Francia, Germania e Bohemia) se dedicava al elaboration de varie schemas per le quales tote le gentes poterea - al minus per le scripto - retrovar ille unitate perdite. Le plus frequentemente le resultato de lor effortios esseva le formulation de pasigraphias, systemas de idiogrammas que permitteva al parlatores de differente linguas (o con o sin le alphabeto latin commun) le expression de ideas (non parolas) per medios de "characteres". Un tal projecto esseva le topico de un littera de René Descartes in le anno 1629.

Descartes (1596-1650), philosopho rationalista e mathematico, le "patre del philosophia moderne" esseva nate in Francia in le vicinitate de Tours, functionava como ingeniero militar pro le principe Mauricio de Nassau e postea pro le bavareses, e post 1629 residava durante 20 annos in Hollanda. Ille se preoccupava de algebra, optica, e physiologia; e on le reguarda como le fundator de geometria analytic (definiente le "coordinatas cartesian"). Tam metaphysico quam materialista, ille ruinava le scholasticismo e fundava le philosophia moderne per su nove methodo de dubitation secundo le qual il ha dubita concernente tote cosas ma il non ha dubita que dubitation existe: dunque si io dubita, il es certe que io existe -- cogito ergo sum. Un principio basic del philosophia cartesian: Tro attinger le veritate, il es necesse un vice in le vita disembarassar se de tote le opiniones que on ha recepte e reconstruer de novo e del fundamento tote le systemas de sil cognoscent-ias." inter su obras principal son le Discours de la méthode (1637), Meditationes de Prima Philosophia (1641), e Principia Phi1osophiae (1644).

In le autumno del anno 1629, su amico in Francia, le patre Marin Mersenne inviava a Descartes in Arnsterdam un copia de un placard annunciante - in latino - un nove projecto pro un lingua universal in sex propositiones. Descartes respondeva a Mersenne in un littera de 20 novembre de ille anno, detaliante su ideas super le thema.

linguam illam interpretar¡ ex díctionario. Descartes credeva que un lingua ha solmente duo elementos importante: le vocabulario e le grammatica. In le caso de tal projectos de lingua universal, dice Descartes, on pote facilemente, per uso de un dictionario, eliminar le problemas del vocabulario, ma le difficultate del grammatica resta le grande impedimento. Nonobstante, ille continua in un tenor plus optimista, si on face un lingua con un sol methodo de conjugation, de declination, e de construction de parolas, un lingua sin formas defective o irregular (que es le resultato de corruptiones in le usage), un lingua in le qual le inflection de nomines e de verbos e lor constructiones son facte per affixos, o ante o post le parolas primitive (le quales affixos son specificate in le dictionario), il non essera meravilia (ille conclude) si le populo vulgar apprende a componer in ille lingua, con adjuta del dictionario, in minus que sex horas.

scripturam invenire, etc. Un cifra (o symbolo o character) indica un idea, non un vocabulo. Tal pasigraphias, systemas ideogrammatic, deveniva multo popular in le 17ime seculo (vide, per exemplo, le famose obra del episcopo anglese John Wilkins plus tarde in le seculo). Ben que ille projecto - reformar le grammatica, e, plus precisemente, facer un nove grammatica multo plus simplice - serea, ìn le judicio de Descartes, un invention utile al publico si tote le nationes se accordava acceptar le uso de un tal lingua, ille prevideva duo "inconvenientes": le sonos (frequentemente disagradabile e insupportabile al aures) e le vocabulario (arbitrarimente inventate). Il serea plus facile, ille opina, mandar que tote le homines se accorda apprender le latino o un altere lingua que existe in le usage. Dunque le sol utilitate de un tal projecto se trovarea in le scripto: on poterea imprimer un grande dictionario in plure linguas con le cifras o characteres universal pro cata senso primitive. Ma, ille immediatemente offerre le correction, qui volerea leger un lingua de parolas totalmente ignote, usante sempre pro cata parola un dictionario? Qui volerea cercar le signification del characteres, le un post le altere, interpretante ad in un lingua national lo que esseva scripte in un lingua (e frequentemente in un scripto) arbìtrari e inventate?

cognitâ hac linguâ caeteras omnes, ut eius dialectos, cognoscere. In le compilation de un dictionario universal, si on ha abandonate le alphabeto latin, il seque que manca le possibilitate de establir un ordine alphabetic. Ma Descartes credeva que, como existeva un ordine natural pro le numeros usque al infinitate, equalmente on debe creder que il existe un ordine natural de "tote le pensatas que pote entrar in le spirito human". Si on pote discoperir iste ordine, le ver Philosophia - sin le qual il es impossibile enumerar tote le pensatas del homines e les mitter in ordine - sin dubita le nove lingua serea sin retardo expandite per tote le mundo.

E que concludeva Descartes? "E si alicuno ha ben explicate quales son le ideas simple que son in le imagination del homines, del quales son composite tote lo que illos pensa, e si iste [systema] ha essite recepte per tote le mundo, io osarea sperar alora un lingua universal multo facile ad apprender, a pronunciar, et a scriber, e - lo que es le principal - un lingua adjutante le judicio, in presentante ad ille tote cosas de maniera si distinctemente que il serea pro le judicio quasi impossibile dupar se... Alora, io mantene que iste lingua es possibile, e que on pote trovar le scientia de qual [iste lingua] depende e per medio de iste lingua le paisanos poterea melio judicare le veritate del cosas que le philosophos nunc lo face. Ma non spera vider iste lingua in usage: illo presuppone grande cambiamentos in le ordine del cosas e il serea necesse que tote le rnundo sia un paradiso terrestre -- lo que non es bon a proponer sinon in le pais del romances."

Revidite: 2007-02-23

FACTOS

René Descartes (1596-1650), philosopho e mathematico francese.