|
 |
Interlingua - un
standard international
Gratias al labor de professor Eugen Wüster, le patre del standardisation del
terminologia scientific, interlingua ha habite un rolo importante in le Organisation de
Standardisation International (ISO). Interlingua ha su proprie indicator international.
Per Thomas Breinstrup
ISO 639: Ia.
Isto es le indicator international de interlingua, como illo es recognoscite per le
Organisation de Standardisation International (ISO). ISO 639 es un standard multo
utilisate hodie. Multe navigatores web contine inter lor configurationes un option pro
"linguas preferential": ISO 639 es utilisate la; alcun recommendationes de World
Wide Web Consortium utilisa ISO 639 pro identificar linguas utilisate in un documento in
le formatos XML, XHTML o HTML.
Le resultato es le labor de Eugen Wüster
(1898-1977), doctor de technica e consiliero commercial e plus tarde professor del
universitate de Vienna. Ille es mundialmente famose como le creator del theoria de
terminologias e fundator del ISO (International Organization for Standardization). Su
prime idea esseva ja in circa 1920 prender parolas de esperanto pro facer los le
fundamento del terminologia international del technica, postea – sub influentia del
representante de interlingua in Austria, Engelbert
Pigal – ille discoperiva le lingua auxiliar Occidental per le estoniano Edgar de
Wahl, e quando ille habeva create su "Terminologieschlüssel" ille discoperiva
que illo quasi totalmente coincideva con interlingua, e ille recommendava alora
desde 1967 utilisar
le "Interlingua-English Dictionary" (IED) e le systema de affixos de interlingua
como base del plus grande interprisa mundial pro normalisar le
innumerabile e sempre crescente terminos del technica.
Le projecto del Clave de Terminologias longe reposava non-finite. In 1967 le prime
presidente del Societate Svedese pro Interlingua inter 1964 e 1971, John Nordin (1887-1983), qui esseva delegato al
conferentias del predecessor de ISO, ISA 37, incoragiava dr. Wüster a relancear su
projecto, lo que ille faceva e trovava approbation inexpectate a un conferentia de ISO in
Moscova. In un littera de septembre 1976 Wüster regratia Nordin:
"Multo estimate Senior Nordin!
Io hasta inviar vos le schizzos pro le decisiones. Alcunos non ancora esseva scribite
durante le session final. Il habeva un univocitate e harmonia extraordinari. Omne
participantes habeva prendite un position positive al projecto del Clave de Terminologia
(decision 6).
Vos ha per vostre incoragiamento mesme obtenite lo que ante 40 annos senior Dresen
obteneva per su incoragiamento al fundation de ISA 37. In ambe casos io non sol habeva
osate prender le passo decisive.
Con salutes cordial
Vostre E. Wüster"
Plure litteras inter Eugen Wüster e John Nordin es scribite in interlingua, que
Wüster maestrava a un grado que ille mesmo traduceva un roman policier de Agatha
Christie.
"Io ha incontrate e parlate de isto con dr. Hildegun Bühler del Universitate de
Vienna, qui obteneva le carga de catalogisar le projectos (multissimes non-finite!). Illa
laborava con isto durante tote un anno e presentava le resultato al Congresso del
Association International de la Linguistique Appliquée in Lund, Svedia, in 1981, ubi io
faceva un discurso re interlingua," narra Ingvar
Stenström, secretario del Societate Svedese pro Interlingua.
Post le morte de Eugen Wüster in 1977 pro contactos ulterior con Infoterm (localisate
presso Österreichisches Normeninstitut in Vienna) Nordin in collaboration con
collaboratores del UMI, Bent Andersen (Danmark),
Erik Berggren (Svedia), Brian C. Sexton (Grande Britannia), Karel Wilgenhof (Nederland) e Ingvar Stenström preparava un ample
documentation.
Ingvar Stenström discuteva le question del Clave de Terminologias telephonicamente con
le successor de Eugen Wüster, prof. dr. Helmut Felber, Vienna. Un del documentationes
esseva inviate a GOSSTANDART; le secretariato de ISO/TC 37/SO in Moscova. Plure annos post
le morte de John Nordin in 1983 le "Terminologieschlüssel" esseva preparate per
senior Nedopity de Infoterm e publicate in forma de "microfiches".
In le Infoterm Newsletter, reimprimite in le magazin ancian del UMI, Currero (julio-septembre 1983), se scribe:
"Le objecto principal del labor de Wüster [...] esseva crear un systema de
classification pro ordinar conceptos in dictionarios. Omne campo de activitate human usa
un linguage special pro exprimer su conceptos. Vocabularios de subjectos e terminologias
es medios multo importante pro communicar saper e information in iste contexto, pois que
illos pote esser usate pro ordinar conceptos scientific, transferer saper ab un lingua a
un altere, formular information, e indexar e retrovar datos.
Un del principios de Wüster esseva que ordine es le base de omne vita e occupation
prospere. Ille applicava iste principio a linguage, e in particular a vocabularios de
subjectos, que es usate per specialistas pro communication inambigue. Pro ille,
classification esseva un modo ordinate de associar, dissociar, e arrangiar ideas. Assi
classification de conceptos deveni un clave inestimabile de saper, proque, si nos arrangia
objectos o, plus importante, lor conceptos in un ordine definite e registra iste ordine in
le forma de un tabula synoptic, nos pois va haber un multo bon vista general de un campo
de saper determinate."
Le historico, artista e interlinguista suisse, Ric
Berger, ha inter su numerose publicationes reimprimite le contento
de un littera de Eugen Wüster, que confirma que ille ja al
publication de interlingua discoperiva le possibilitates del lingua:
"In januario e februario 1951, il es justo ante le arrivata
del dictionario Interlingua-Anglese, io habeva deponite un manuscripto
de 40 paginas presso duo notarios in Austria e in Anglaterra,
continente le materia le plus importante que io habeva elaborate.
[...] Il es necesse, pro le clave terminologic, que le affixos e le
finales sia presentate sub un forma prototypic supranational. Isto
significa que le nomines deberea erminar se per un vocal in major
parte, il es in -o, -a, -e. Le final del plural essera -s
o -es. Le adjectivos se terminara in lor majoritate per un
vocal, per un -e. Iste regula coincide con le regulas de
Interlingua..."
Revidite: 2006-12-29
|
|
|
|
|
| FACTOS |
Un potente supporto pro Interlingua de IALA es le facto que illo es
registrate per ISO (International Standardization Organization) como le standard numero
639, e per le Library
of Congress, Washington, D.C. 20540 USA (c/o Network development and MARC Standards
Office).
Le obra standard de Eugen Wüster es le "Internationale
Sprachnormung in der Technik" (2-nde edition, 494 pp.,
Bouvier & Co. Verlag, Bonn, 1966). |
|
